Nid dyma’r erthygl roedden ni’n bwriadu ei hysgrifennu.
Bythefnos yn ôl yn unig, roedden ni’n siarad â Claire am sut i nodi pen-blwydd lansiad ei hymgyrch a dathlu popeth yr oedd wedi’i gyflawni mewn dim ond deuddeg mis. Heddiw, gyda thristwch dwfn, rydym yn ysgrifennu yn sgil ei marwolaeth.
Bu farw Claire ddydd Llun 12 Mai – bron yn union flwyddyn i’r diwrnod ers lansio’r ymgyrch. Er bod ein calonnau’n drwm, rydym wedi ymrwymo i barhau â’i hetifeddiaeth.
Lansiwyd Ymgyrch Claire ar 15 Mai, yr un diwrnod ag y trafododd y Senedd adroddiad nodedig y Pwyllgor Iechyd, Heb lais: Taith menywod drwy ganser gynaecolegol. O oriel y Senedd, gwyliodd Claire wrth i Aelodau trawsbleidiol grybwyll ei henw a thalu teyrnged i’r ymgyrch. Wrth ymateb i’r ddadl, agorodd yr Ysgrifennydd Iechyd ar y pryd, Eluned Morgan, drwy ymddiheuro i Claire:
“Hoffwn ddechrau drwy ymddiheuro ar ran y GIG am y mannau lle cawsom eich gofal yn anghywir a lle gwnaethom eich siomi.”
Disgrifiwyd tystiolaeth Claire i’r ymchwiliad, ochr yn ochr â thystiolaeth Linda a Judith, fel“un o’r rhai mwyaf pwerus a glywyd erioed gan y Senedd.” Sicrhaodd eu lleisiau fod 26 argymhelliad yr adroddiad yn adlewyrchu realiti profiadau menywod. Ganwyd Ymgyrch Claire o’r hyn a ddilynodd.
Ar ôl y gwrandawiad, dechreuodd menywod estyn allan at Claire, gan rannu eu profiadau gwael tebyg eu hunain. Dywedodd Claire:
“Ers rhannu fy stori â’r Pwyllgor, mae cymaint o bobl wedi cysylltu â mi, gan ddweud wrthyf am eu profiadau gwael eu hunain – straeon sydd wedi mynd heb eu clywed hyd yn hyn. Teimlais orfodaeth i wneud rhywbeth yn ei gylch ac rwy’n credu’n angerddol y dylai’r bobl hyn, y menywod hyn, gael llwyfan llosg fel bod eu straeon yn cael eu clywed.”
Gyda chefnogaeth gan Gofal Canser Tenovus, Cavendish Cymru (Deryn gynt), a phartneriaid eraill, helpodd Claire i greu’r platfform hwnnw.
Dros y flwyddyn ddiwethaf, mae cannoedd o fenywod wedi cysylltu â Claire. Mae deuddeg o’u straeon eisoes wedi’u cyhoeddi ar wefan yr ymgyrch. Helpodd Claire i sicrhau bod eu lleisiau’n cyrraedd ymhell y tu hwnt i’r wefan i sylw yn y cyfryngau cenedlaethol ar y BBC, ITV, a Channel 4. Daeth Claire hefyd yn llefarydd blaenllaw ar faterion allweddol gan gynnwys y bil marw â chymorth ac adroddiad Archwilio Cymru ym mis Ionawr ar wasanaethau canser.
Bu buddugoliaethau polisi ac eiliadau o gydnabyddiaeth gyhoeddus. Gwahoddwyd Claire i gwrdd â Brenin Siarl III yn ystod pen-blwydd y Senedd yn 25 oed a chafodd ei chydnabod yn yr arddangosfa Dy Lais am ei chyfraniadau at fywyd cyhoeddus.
Ym mis Chwefror, enillodd Ymgyrch Claire wobr Ymgyrch y Flwyddyn yn y DU – Y Tu Hwnt i Lundain yng Ngwobrau PRCA, gan gydnabod ei heffaith wrth ddylanwadu ar bolisi’r llywodraeth a gyrru newid ystyrlon yng Nghymru.
Ond mae yna rwystredigaethau hefyd wedi bod.
Roedd canserau gynaecolegol yn amlwg yn absennol o’r Cynllun Iechyd Menywod, er gwaethaf sicrwydd cynnar y byddai’r Cynllun yn sbardun ar gyfer gwelliannau yn y maes hwn. Er bod ymrwymiadau wedi’u gwneud drwy’r Rhaglen Adfer Gwasanaethau Canser, mae’r ymgyrch wedi codi pryderon bod ei chwmpas cyfyngedig o ddwy flynedd yn annigonol o’r hyn sydd ei angen.
Eto i gyd, bu sawl llygedyn o obaith.
Mae argymhellion a wrthodwyd yn flaenorol ar gyflwyniadau brys yn cael eu hailystyried. Mae amseroedd aros wedi gwella. Ond dim ond 45% o fenywod sy’n dechrau triniaeth o fewn y targed o 62 diwrnod ar hyn o bryd. Dydy hynny ddim yn ddigon da.
Felly, bydd yr ymgyrch yn parhau.
Rydym yn pwyso am ymchwiliad byr gan y Senedd cyn yr etholiad nesaf, fel y gallwn adolygu cynnydd a pharhau i sicrhau bod argymhellion yr adroddiad Heb lais yn cael eu gweithredu’n llawn.
Byddwn yn sicrhau bod mwy o fenywod yn gallu dod ymlaen a rhannu eu profiadau, oherwydd mae angen dybryd o hyd am y platfform a adeiladodd Claire. A byddwn yn parhau i ofyn i Lywodraeth Cymru gyfarfod â menywod eraill sydd wedi cael profiadau tebyg i Claire. Wrth i ni edrych tuag at etholiad Senedd 2026, byddwn yn dwyn ymgeiswyr a phleidiau i gyfrif o ran blaenoriaethu canserau gynaecolegol a phrofiadau menywod.
Er na fydd hi gyda ni yn y cnawd mwyach, bydd llais Claire i’w glywed o hyd. Mae ei heffaith yn parhau mewn polisi, ym mhob menyw a rymusodd, ac yn yr ymgyrch barhaus dros ofal gwell i fenywod yng Nghymru.
